Літва падае пазоў супраць «Газпрама»

Вільнюс ініцыюе пазоў супраць расейскага газавага канцэрну «Газпрам» у Стакгольмскім арбітражы.

Спрэчка звязана з пераплатай ў памеры 5 млрд літаў (1,86 млрд даляраў ЗША) за газ Газпрама, пастаўлены ў Літву ў рамках адпаведных дамоў, сцвярджае міністэрства энергетыкі Літвы, піша газета «Взгляд».

Ініцыятыву міністра энергетыкі Арвідаса Сякмокаса ўхваліў прэм'ер-міністр Літвы Андрус Кубілюс. «Мы бачым, што прынцып справядлівага кошту не падтрымліваецца», - адзначыў Арвідас Сякмокас.

Па дадзеных міністэрства, згодна з умовамі прыватызацыі і дамовай аб прыватызацыі прадпрыемства Lietuvos dujos 2004 года, Газпрам узяў на сябе абавязацельствы пастаўляць прыродны газ у Літву «па справядлівых коштах» і па формуле коштаў на газ, названай у дзеючай у той час дамове аб пастаўцы газу, заключанай паміж Lietuvos dujos і «Газпрамам».

«У перыяд з 2004 да 2012 года кошт на газ, які пастаўляецца «Газпрамам», вельмі ўзрос з-за змяненняў у формуле кошту на газ, якія былі ўнесены з парушэннем умоў дамовы аб прыватызацыі», - гаворыцца ў паведамленні міністэрства энергетыкі Літвы. Гэтыя змены формулы кошту на газ таксама зацвярджалі члены праўлення Lietuvos dujos, якіх прызначыў Газпрам і якія, галасуючы за змены дамовы аб пастаўцы газу, магчыма, дзейнічалі не ў карысць Lietuvos dujos, а на карысць «Газпрама».

Гэта патрабаванне Літвы з'яўляецца новым, адзначаецца ў паведамленні. Раней сам «Газпрам» двойчы звяртаўся ў Стакгольмскі арбітраж у сувязі з расследаваннем дзейнасці Lietuvos dujos і звязанымі з гэтым часовымі ахоўнымі мерамі. У ліпені 2012 года трыбунал Стакгольмскага арбітражу адхіліў усе патрабаванні «Газпраму» аб кампенсацыі шкоды. Тым самым трыбунал канстатаваў, што аспекты прымянення кошту на газ не могуць разбірацца ў нацыянальным судзе. Таму гэтыя патрабаванні прад'яўляюцца у Стакгольмскім арбітражы.

Новы пазоў Літвы ў Стакгольмскі суд - не што іншае, як працяг канфлікту паміж гэтай дзяржавай і расейскім газавым канцэрнам за актывы сумеснага прадпрыемства Lietuvos dujos, які пачаўся яшчэ ў 2010 годзе, кажа адвакат юрыдычнай кампаніі «падаткавікоў» Антон Сонічаў.

«Падчас разглядаў прыбалтыйская дзяржава ўжыла адміністрацыйны ціск і зрушыла частку кіраўніцтва сумеснага прадпрыемства, а Газпрам адказаў узняццем коштаў на блакітнае паліва да рэкордных 490 даляраў за тысячу кубаметраў. Вось гэтую розніцу з суседнімі краінамі і хочуць атрымаць назад літоўскія ўлады», - зазначае ён.

Прагназаваць зыход судовага разбору Літвы з «Газпрамам» у Стакгольмскім арбітражы даволі складана, не ведаючы дакументаў - што канкрэтна, якія ўмовы прапісаны ў кантракце «Газпрама» з Літвой, адзначае аналітык Номас-банка Дзяніс Барысаў.

«У дачыненні да шэрагу сваіх еўрапейскіх спажыўцоў «Газпрам» пайшоў на саступкі і пагадзіўся даць зніжку на газ», - нагадвае ён. Праўда, кошт газу канцэрн знізіў не для ўсіх. У ліку «пакрыўджаных» апынуліся, у прыватнасці, Літва і Польшча. Апошняя таксама шукае справядлівасці ў судзе.

«Калі суд прыме рашэнне не на карысць «Газпрама», гэта пагражае стварыць нейкі прэцэдэнт. Як правіла, еўрапейскае права не дэ-юрэ, але дэ-факта з'яўляецца прэцэдэнтам, юрыдычна гэта можа быць не прапісана, але часта пры вынясенні рашэння суд глядзіць на аналагічныя справы і рашэнні па іх, - тлумачыць Барысаў. - Тады ход перамоў «Газпрама» з іншымі спажыўцамі і наогул яго будучыя ўзаемаадносіны з Еўропай могуць зведаць сур'ёзныя змены».

«У зыходнай інфармацыі не пазначана патрабаванняў, а толькі прэтэнзіі, таму не зразумела канкрэтна - чаго ж хоча Літва? Хутчэй за ўсё, яна хоча зніжэння кошту на газ, - лічыць старэйшы аналітык ІФК «Солід» Артур Ахметаў. - Аднак кантракты заключаюцца на доўгі тэрмін і перагляд кошту, нават калі ён і магчымы, зойме шмат часу. Хутчэй за ўсё, усё застанецца па-старому. Рэальныя зрухі ў гэтай спрэчцы будуць нам бачныя, калі патрабаванні трэццяга энергапакета ЕЗ пройдуць усе тэрміны адаптацыйнага перыяду. Пры гэтым пазоўныя прэтэнзіі наўрад ці могуць моцна сапсаваць фінансавае становішча «Газпрама». На сённяшні дзень у маштабах усяго экспарту «Газпрама» ў Еўропу пастаўкі газу ў Літву займаюць невялікую долю.

Газпрам валодае 37,1% у літоўскай газатранспартнай кампаніі Lietuvos dujos. Літва адной з першых вырашыла выканаць патрабаванні Трэцяга энергапакета ЕЗ аб падзеле бізнэсаў - здабычы, транспарціроўкі і продажу газу. Гэтая цяжба вядзецца з 2010 года. Літва рыхтуе закон «Аб газе», дзе прапісваецца фактычнае пазбаўленне Газпрама яго газатранспартных сетак на карысць Літвы.