«Незалежная газета»: Лукашэнка страціў галоўны козыр

У год прэзідэнцкіх "выбараў" Беларусь уступае з прыкметамі нестабільнасці.

У першы ж тыдзень новага года ўлады краіны прызналі 30-адсоткавую дэвальвацыю нацыянальнай валюты і папярэдзілі, што і надалей не збіраюцца марнаваць золатавалютныя рэзервы на падтрыманне курсу. Прадпрыемствы спешна перапісваюць бізнэс-планы, эксперты папярэджваюць насельніцтва аб надыходзячым зніжэнні ўзроўню жыцця, а палітолагі варожаць, з якімі лозунгамі ў гэтай сітуацыі Аляксандр Лукашэнка пойдзе на «выбары», піша «Незалежная газета».

Новы ўрад і кіраўніцтва Нацыянальнага банка, якое ён прызначыў амаль з боем курантаў, паспяшалася выправіць памылкі папярэдняга кіраўніцтва. Падатак на продаж замежнай валюты (30%), які паралізаваў эканамічную дзейнасць у краіне, быў скасаваны, а беларускі рубель патаннеў у дачыненні да даляра як раз на суму падатку.

Эксперты кажуць пра тое, што эканоміка агулам адкараскалася малой крывёю, паколькі сітуацыю ўдалося выправіць хутка і ў перыяд выходных дзён. «Мы ўважаем, што розум перамог... Добра, адбылася дэвальвацыя, але навошта было ўводзіць такі падатак з прыбытку? Навошта праводзіць дэвальвацыю такімі экстравагантнымі спосабамі? Мы былі незадаволеныя не ўласна дэвальвацыяй, а менавіта спосабам», - кажа з гэтай нагоды старшыня Беларускай навукова-прамысловай асацыяцыі Аляксандр Швец.

Беларусь не планавала навагодніх вакацый, аналагічных расейскім, аднак большасць прадпрыемстваў вымушана была іх задаволіць, бо пастанова аб увядзенні падатку, які трэба было плаціць з прыбытку, усё роўна не дазваляў працаваць.

Аб стабільнасці ў краіне казаць рана. У сувязі з дэвальвацыяй бізнэс-планы кампаній падлягаюць перагляду. Кіраўнікі прадпрыемстваў скардзяцца, што прыйшлося ануляваць вынікі тэндэраў на закупку імпартнай сыравіны і матэрыялаў, якія прайшлі да новага года, а праводзіць новыя пакуль таксама немагчыма - імпарцёры не гатовыя рабіць прапановы. Па-першае, да 15 студзеня дзейнічае забарона на павышэнне коштаў, які ўсталяваў стары, цяпер выгнаныя ўрад. Па-другое, эксперты мяркуюць, што 30% дэвальвацыя можа не скончыцца.

Падставай для такіх здагадак з'яўляецца беспрэцэдэнтна нізкі ўзровень золатавалютных рэзерваў (ЗВР) - толькі 5 млрд дал. Гэтая сума здольная зачыніць толькі месяц імпарту, у той час як мінімальны стандарт надзейнасці - тры месяцы. Толькі за снежань ЗВР зменшыліся на 13%, або 760 млн дал. Пры гэтым паводле сваіх даўгах у 2015 годзе ўлады павінны выплаціць 4 млрд дал. «Пры такіх умовах ніякіх абавязанняў па курсе дзяржава не можа сабе дазволіць і не павінна браць», - каментуе гэтыя лічбы беларускі эканамічны эксперт Аляксандр Чубрык.

Трэці фактар, які перашкаджае імпарцёрам аднавіць дзейнасць, - чакання адміністрацыйнага абмежавання аб'ёмаў імпарту. Яшчэ да навагодніх святаў Міністэрства гандлю актыўна пачало правяраць і без усялякіх папярэджанняў зачыняць крамы, якія «не выконваюць асартыментны пералік», гэта значыць гандлююць імпартнымі, а не беларускімі таварамі. Пасля з'яўлення забароны на павышэнне коштаў падстаў для закрыцця магазінаў стала яшчэ больш. Вынік першага тыдня новага года - закрыццё яшчэ 12 крам, дзве з якіх у сетцы Інтэрнэт.

У Беларусі вельмі высокая залежнасць ад імпарту. Прычым гаворка ідзе не столькі аб спажывецкім імпарце, колькі пра закупку сыравіны, матэрыялаў і камплектуючых для вытворчасці ўласнай прадукцыі. Таму, паралізаваўшы дзейнасць імпарцёраў, дзяржава спыніла працу і многіх айчынных прадпрыемстваў.

Эксперты, станоўча ацэньваюць першыя крокі новага ўрада - пераход да рынкавага курсаўтварэння і ўзмацненне жорсткасці грашова-крэдытнай палітыкі (стаўка рэфінансавання павышана, стаўкі па дэпазітах і крэдытах выраслі), мяркуюць, што працяг такой апраўданай з эканамічнага пункту гледжання палітыкі прывядзе да зніжэння ўзроўню жыцця насельніцтва. Нездарма ж Аляксандр Лукашэнка напярэдадні папярэджваў аб пераходзе да «рэжыму жорсткай эканоміі».

«Рэжым жорсткай эканоміі пазначае, што ў людзей зніжаюцца даходы, людзі пазбаўляюцца заробку, некаторыя прадпрыемствы банкрутуюцца», - тлумачыць Аляксандр Чубрык. У цяперашняй сітуацыі, калі практычна няма надзеяў на дапамогу бліжэйшага саюзніка - у Расеі сваіх праблем хапае, «перастаць эканоміць і пачаць расці» можна толькі, калі правесці глыбокія структурныя рэформы. Тым больш, што менавіта пад іх гатовыя даваць грошы іншы буйны крэдытор Беларусі - Міжнародны валютны фонд.

Аднак пачынаць рэформы, што заўсёды праходзіць хваравіта, напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў улада не хоча, нават калі пакінуць за дужкамі яе прынцыповае нязгоду з рынкавымі механізмамі. У гэтай сітуацыі эксперты пакуль толькі будуюць здагадкі адносна таго, што скажа Аляксандр Лукашэнка свайму электарату, каб пераканаць у сваёй безальтэрнатыўнасці.

«Казаць пра ўнікальную беларускай стабільнасці, калі з 2009 года народ перажыў чатыры дэвальвацыі, - гэта ўжо можа быць палічана многімі за чорны гумар, - уважае палітычны аглядальнік Аляксандр Класкоўскі. - Уладам выгадна як мінімум павесіць на Маскву віну за наш сённяшні фінансава-эканамічны крызіс»