Пушкін і ноўнэйм

Алеся Пушкіна прыгадалі ўсе, а Лукашэнку - ніхто.

Нядаўна патэлефанаваў калега з прыязнага медыя ў выгнанні: «Слухай, у Беларусі неўзабаве гадавіна - 30 гадоў Лукашэнкі ва ўладзе. І ў нас узнікла ідэя запісаць маналогі нобэлеўскіх лаўрэатаў: што яны думаюць пра Лукашэнку. Мо хочаш зрабіць гэты матэрыял? Ганарар будзе падвышаны, я ўжо гаварыў з галоўным рэдактарам». Не, кажу, не хачу.

Калега здзівіўся. Усім вельмі патрэбныя грошы, і падвышаны ганарар за матэрыял, які не патрабуе асаблівых намаганняў - хіба што ў патрэбны час уключыць дыктафон, а потым расшыфраваць тэкст, - гэта практычна манна нябесная. Выдаткі мізэрныя, а ўзнагарода высокая - хапайся за магчымасць, пакуль яна ёсць. Я патлумачыла: разумееш, дружа, праблема ў тым, што мне зусім не цікава, што думаюць пра Лукашэнку нобэлеўскія лаўрэаты, ці амерыканскія прэзідэнты, ці жыхары Паўночнай Афрыкі, ці хор скамарох з кандуктарскага рэзерву. Мне пляваць, хто і што пра яго думае. Мяне гэта ўвогуле не цікавіць, якім бы салодкім ні быў ганарар. Магу працаваць зусім бясплатна над тым, што мне цікава. А над чымсьці смяротна сумным і да аскомы надакучлівым ні за якія пернікі. Калега, на шчасце, зразумеў.

А вось Лукашэнка не зразумеў галоўнага: за 30 гадоў ён не толькі выклікаў нянавісць усяго народа. Ён яшчэ і ўсім надакучыў. Смяротна надакучыў. Затузаў, прасцей кажучы. Гэта гадоў 15-20 таму ягоныя выступы і прэс-канферэнцыі разбіралі на цытаты, аналізавалі і спрабавалі зразумець, што ён меў на ўвазе і якіх яшчэ сюрпрызаў чакаць беларусам найбліжэйшым часам у сувязі са сказаным. А потым перасталі. Па-першае, зразумелі, што ніякай сэнсавай нагрузкі яго прамовы не нясуць. Па-другое, проста стала сумна. Па-трэцяе, даняў. «Адкуль на Беларусь рыхтаваўся напад» - нават гэта было смешна не таму, што Лукашэнка сказаў, а таму, што вясёлыя працаўнікі інтэрнэту пачалі ствараць мэмы, садзячы яго то на гаршчок у дзіцячым садку, то да містара Біна ў купэ цягніка.

10 ліпеня я з асцярогай адкрывала сацыяльныя сеткі: а раптам хто-небудзь усё ж пачне пісаць пра 30 гадоў, нешта цытаваць, даваць прагнозы і ўвогуле ўспамінаць. Але за ўвесь гэты дзень - ні-чо-га. Беларусы ў сацсетках смуткавалі з нагоды загінулых кіян, знемагалі ад спякоты, падтрымлівалі адзін аднаго, публікавалі фатаграфіі з адпачынку, абмяркоўвалі футбол, змяшчалі коцікаў. Ніхто і не ўспомніў, што здарылася 30 гадоў таму і наконт чаго зараз недзе там, у адным з асабнякоў пад Менскам, напэўна скачуць гарманісты і льецца самагонка. Ні словы, ні паўслова. Дарэчы, нават малалікія сябры-выгнанцы накшталт Пуціна не ўспомнілі і не павіншавалі.

Затое ўжо на наступны дзень, 11 ліпеня, уся беларуская стужка нібыта выбухнула: Алесь Пушкін. Гадавіна з дня смерці мастака ў гарадзенскай турме. Увесь дзень - толькі Алесь Пушкін: фатаграфіі, успаміны, турэмныя малюнкі, спасылкі на дакументальныя фільмы пра яго. І скруха, і горыч, і слёзы.

Вось Алесь Пушкін, яшчэ студэнт, на першай сваёй акцыі, яшчэ за СССР, ідзе па праспэкце, яшчэ Ленінскім. Нясе на сабе вялізны плакат, на якім напісана: «Грамадзянін! У гэты дзень 71 год таму была абвешчана Беларуская Народная Рэспубліка. Помні і думай аб гэтым! Жыве незалежная Беларусь!» Вось Алесь Пушкін вязе сваю знакамітую тачку з гноем, вось утыкае вілы ў партрэт таго, пра каго ніхто не ўспомніў. Вось Алесь Пушкін у дакументальным фільме гаворыць аб прызначэнні мастака. Вось Алесь Пушкін распісвае царкву. І вось апошні перформанс - Алесь ляжыць у клетцы на лаве падсудных, адвярнуўшыся да сцяны. Ён не пратэстуе - ён проста пагарджае тымі, хто яго судзіць.

За адзін дзень кожны даведаўся пра Пушкіна нешта новае. Толькі з адных фэйсбучных допісаў у гадавіну ягонай смерці магла б атрымацца кніга. Алеся згадвалі і тыя, хто быў з ім даўно знаёмы, і тыя, хто раней ведаў яго творчасць і перформансы, і тыя, хто ўпершыню пачуў пра яго пасля арышту. Цяпер гэты дзень - 11 ліпеня - заўсёды будзе днём памяці Алеся Пушкіна.

Два мінулыя дні - найлепшая ілюстрацыя да таго, што важна для Беларусаў. Пра 30 гадоў Лукашэнкі не ўспомніў ніхто, пра Алеся Пушкіна - тысячы. Проста Алесь Пушкін - гэта і ёсць гісторыя Беларусі. А Лукашэнка да гісторыі Беларусі ніякага дачынення не мае. Так, памылка прыроды.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com