Новы беларускі хэштэг «падарваў» сацыяльныя сеткі

Беларусы адрэагавалі на спробу адабраць «Пагоню».

26 лютага 2025 года сацыяльныя сеткі раптам «узарваў» новы хэштэг Пагоняпобач#. Тысячы беларусаў сталі пісаць у фэйсбуку, інстраграме, сетцы Х і нават у аднакласніках, што «Пагоня - мой герб», «Пагоня побач, будзем жыць» і іншыя выказванні ў абарону «Пагоні», які быў афіцыйным гербам Беларусі ў 1991-1995-х гадах.

UDF паспрабавалі разабрацца, што адбываецца. Выяўляецца, не толькі Лукашэнка, але і літоўскія актывісты хочуць адабраць у беларусаў адзін з галоўных сімвалаў нацыянальнага адраджэння.

Першыя выявы, якія нагадваюць «Пагоню» - узброены рыцар на белым кані - сустракаюцца яшчэ ў XIII стагоддзі на пячатках князёў Вялікага княства Літоўскага - дзяржавы, якая аб'ядноўвала сучасныя тэрыторыі Беларусі, Літвы і часткі Украіны. Але першым кіраўніком, за якім «Пагоня» стала афіцыйным гербам, быў князь Вітаўт, які кіраваў ВКЛ у 15 стагоддзі. Тады выява, якая ўвасабляла абарону радзімы, справядлівасць і нацыянальную ідэнтычнасць, і стала дзяржаўным сімвалам.

Нядзіўна, што ў 19-20 стагоддзях, калі пачалося нацыянальнае адраджэнне Беларусі, «Пагоня» натхняла многіх паэтаў. Сярод найбольш вядомых – Максім Багдановіч, Янка Купала, Якуб Колас, якія ў сваіх творах звязвалі гэты сімвал з барацьбой за свабоду і незалежнасць.

«У белай пене праносяцца коні,

Рвуцца, мкнуцца і цяжка хрыпяць,

Старадаўняй Літоўскай Пагоні

Не разбіць, не спыніць, не стрымаць!»

Максім Багдановіч, 1916 год

У 1918 годзе, калі 25 сакавіка была створаная першая Беларуская рэспубліка (БНР), «Пагоня» стала дзяржаўным гербам. А ў 1991 годзе, пасля распаду СССР і абвяшчэння незалежнасці Беларусі, Вярхоўны Савет прыняў «Пагоню» і бел-чырвона-белы сцяг у якасці дзяржаўных сімвалаў. Але калі Аляксандр Лукашэнка стаў прэзідэнтам Беларусі, ён ініцыяваў рэферэндум, у выніку якога герб «Пагоня» быў скасаваны і заменены цяперашнім гербам, заснаваным на савецкім гербе БССР. З таго часу “Пагоня” стала сімвалам апазіцыйнага руху ў Беларусі.

Зрэшты, у 2007 годзе герб «Пагоня» быў уключаны ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Беларусі. І гэта нядзіўна. Бо на многіх гістарычных гербах беларускіх гарадоў (Менска, Віцебска, Полацка, Магілёва) была «Пагоня» або яе элементы.

Так што ўлада да часу спрабавала заплюшчваць на гэта вочы. Але ўсё змянілася ў 2020-м, калі здарыліся масавыя пратэсты. Гэты герб сталі часта выкарыстоўваць тыя, хто быў нязгодны з вынікамі прэзідэнцкіх выбараў і выступаў супраць гвалту. Дарэчы, «Пагоню» часта малявалі на сцягах дваровых суполак, дзе тая суседнічала з назвамі пратэстных мікрараёнаў...

Менавіта тады Лукашэнка заявіў, што «гэта не беларускі герб, гэта чужародны сімвал, звязаны з нацыяналістамі».

Але вось што дзіўна. Пакуль у Беларусі ішлі пратэсты, Літва не пярэчыла супраць выкарыстання “Пагоні”. Як, зрэшты, і наступныя 5 гадоў. За гэты час многія беларусы, якія пераследаваліся ўладамі, былі вымушаныя эміграваць за мяжу. Часта ладзілі акцыі, дзе выкарыстоўвалі гэты нацыянальны сімвал. У гэты перыяд быў створаны праект альтэрнатыўнага дакумента (лічы, пашпарта) з выявай «Пагоні», прапанаваны беларускай апазіцыяй у выгнанні, як сімвал будучай дэмакратычнай Беларусі.

Аднак 25 лютага 2025 года амаль 70 грамадскіх дзеячаў Літвы накіравалі ліст прэзідэнту, чальцам Сейма і МЗС з заклікам забараніць беларусам выкарыстоўваць сімвал Віціса або Пагоні, а таксама ўсякую іншую літоўскую сімволіку, як у «пашпарце Новай Беларусі», так і ў кожнай іншай форме і афіцыйным кантэксце. І гэта выклікала абурэнне тых беларусаў, для каго ўсе гэтыя дзесяцігоддзі «Пагоня» стала сімвалам нацыянальнага адраджэння. Менавіта яны і арганізавалі флэшмоб у сацсетках, дзе выказалі сваё стаўленне да ўзніклай сітуацыі.

Зрэшты, пакуль карыстальнікам сацсетак не ўдалося перасягнуць той самы флэшмоб, які стыхійна «ўспыхнуў» у Беларусі ў кастрычніку 2015 года пасля таго, як кадэты Берасцейскай абласной вучэльні зрабілі патрыятычнае фота ў майках з «Пагоняй» пад уніформай. Аднаго з арганізатараў за гэтую ініцыятыву ледзь не выключылі з вучэльні. Справу «замялі» пасля таго, як беларусы, на знак салідарнасці з кадэтамі, пачалі публікаваць фота ў вопратцы з гербам «Пагоня», прычым, часта рабілі гэта так жа - прыўздымаючы верхнюю вопратку і дэманструючы патрыятычныя сімвалы.

Але, хто ведае, магчыма, хэштэг «Пагоняпобач» 2025 года адыграе сваю ролю ў гісторыі сучаснай Беларусі? І актывісты ў Літве зменяць сваё меркаванне ў гэтым пытанні.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com